Τα Συμπληρώματα Διατροφής στη Βρεφική, Παιδική & Εφηβική Διατροφή

Τι είναι τα συμπληρώματα διατροφής;

Τα συμπληρώματα διατροφής είναι ένα σύνθετο προϊόν που προορίζεται να συμπληρώσει τη διατροφή και λαμβάνεται συνήθως από το στόμα ως χάπι, κάψουλα, ταμπλέτα ή υγρό. Ένα συμπλήρωμα διατροφής μπορεί να παρέχει θρεπτικά συστατικά που είτε εξάγονται από πηγές τροφίμων είτε είναι συνθετικά, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό, προκειμένου να αυξηθεί η ποσότητα της κατανάλωσής τους.

Τα πιο συνηθισμένα θρεπτικά συστατικά που κυκλοφορούν σε συμπληρώματα διατροφής είναι βιταμίνες, μέταλλα, φυτικές ίνες, λιπαρά οξέα και αμινοξέα. Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν, επίσης, να περιέχουν ουσίες που δεν έχουν επιβεβαιωθεί ως ουσιώδεις για τη ζωή, αλλά διατίθενται στο εμπόριο ως έχουσες ευεργετικές φυσικές επιδράσεις, όπως χρωστικές ουσίες φυτών ή πολυφαινόλες.

Τα φυτά δεν είναι τα μόνα από τα οποία συνθέτονται συμπληρώματα διατροφής, καθώς τα ζώα επίσης αποτελούν πηγή συστατικών των συμπληρωμάτων διατροφής, όπως για παράδειγμα κολλαγόνο από κοτόπουλα ή ψάρια. Αυτά τα συμπληρώματα διατροφής πωλούνται, επίσης, μεμονωμένα ως ουσίες ή και σε συνδυασμό, και μπορούν να συνδυαστούν με θρεπτικά συστατικά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά, τα συμπληρώματα διατροφής θεωρούνται υποσύνολο των τροφίμων και ρυθμίζονται από τους ίδιους κανόνες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει, επίσης, θεσπίσει εναρμονισμένους κανόνες για να διασφαλίσει ότι τα συμπληρώματα διατροφής είναι ασφαλή και σωστά επισημασμένα. Στην Ελλάδα, τα συμπληρώματα διατροφής θα πρέπει να γνωστοποιηθούν στον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων και να λάβουν αριθμό γνωστοποίησης.

Πότε χρειάζεται συμπλήρωμα διατροφής ένα παιδί;

Τα παιδιά που έχουν μια ισορροπημένη διατροφή συνήθως δεν χρειάζονται συμπλήρωμα βιταμινών ή ανόργανων συστατικών. Ωστόσο, οι βιταμίνες και τα μέταλλα είναι σημαντικά για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών. Ορισμένα παιδιά διατρέχουν κίνδυνο ανεπάρκειας και, ως εκ τούτου, μπορεί να χρειαστούν συμπλήρωμα διατροφής.

Τα παιδιά που ακολουθούν χορτοφαγική ή vegan διατροφή μπορεί να χρειαστεί να συμπληρώσουν τη διατροφή τους με βιταμίνη Β12, καθώς αυτή βρίσκεται μόνο σε ζωικές τροφές. Τα παιδιά που έχουν κοιλιοκάκη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για διατροφικές ανεπάρκειες και μπορεί να χρειάζονται συμπληρώματα. Επιπλέον, τα παιδιά που έχουν μειωμένη όρεξη, πίνουν πολλά γλυκά ποτά, λαμβάνουν φαρμακευτικές αγωγές ή έχουν χρόνιες παθήσεις ή νόσους που εμποδίζουν την πρόσληψη θρεπτικών ή ανόργανων συστατικών μπορεί να χρειάζονται συμπλήρωμα διατροφής.

Η διατροφή είναι η πρώτη επιλογή

Οι γονείς πρέπει να αγωνίζονται για μια ποικίλη και υγιεινή διατροφή για να διασφαλίσουν ότι το παιδί τους λαμβάνει την καθημερινή συνιστώμενη πρόσληψη βιταμινών και μετάλλων. Μια ισορροπημένη διατροφή περιλαμβάνει φρούτα και λαχανικά, αυγά, κρέας, ψάρια και θαλασσινά, γαλακτοκομικά προϊόντα, ζυμωμένες τροφές, όσπρια, δημητριακά και ρύζι. Αν και όλες οι βιταμίνες και τα μέταλλα είναι σημαντικά για την ανάπτυξη, μερικά από αυτά είναι ακόμα πιο σημαντικά για τα παιδιά.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας Ευρώπης τα περισσότερα παιδιά στην Ευρώπη δεν λαμβάνουν αρκετό σίδηρο και ασβέστιο από τη διατροφή τους. Ο σίδηρος βοηθά στην οικοδόμηση των μυών και είναι απαραίτητος για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Στα συμπτώματα χαμηλών επιπέδων σιδήρου περιλαμβάνονται η έλλειψη ενέργειας, η νευρικότητα και αυξημένες λοιμώξεις. Το ασβέστιο είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη υγιών οστών και βρίσκεται στο γάλα, στις σαρδέλες, στα εμπλουτισμένα φυτικά τρόφιμα και, σε μικρότερες ποσότητες, σε σκούρα πράσινα λαχανικά, όπως το μπρόκολο και το σπανάκι. Η έλλειψη ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει σε κακή ανάπτυξη και οστεοπόρωση αργότερα στη ζωή.

Άλλες βιταμίνες, η ανεπάρκεια των οποίων πρέπει να μας ανησυχεί, είναι η βιταμίνη D, η βιταμίνη Α και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Η βιταμίνη D ελέγχει την απορρόφηση του ασβεστίου και βοηθά στην ανάπτυξη των οστών και των δοντιών.
Η βιταμίνη D παράγεται στο σώμα μετά από έκθεση στο φως του ήλιου και βρίσκεται σε ορισμένα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των ενισχυμένων γαλακτοκομικών, των εναλλακτικών γαλακτοκομικών προϊόντων, των κρόκων αυγού και των ιχθυελαίων.

Τα παιδιά που δεν καταναλώνουν γαλακτοκομικά ή εναλλακτικά γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να χρειάζονται συμπλήρωμα για να καλύψουν τις συνιστώμενες ποσότητες. Η υπερβολική πρόσληψη δεν είναι επωφελής και η κατανάλωση μεγαλύτερης ποσότητας από την προτεινόμενη ημερήσια μερίδα μπορεί να προκαλέσει χαμηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο στο σώμα. Οι βιταμίνες Β βοηθούν στο μεταβολισμό και στην ενέργεια, και βρίσκονται σε ζωικά προϊόντα, όπως το κρέας, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς και σε ξηρούς καρπούς, στα φασόλια και στη σόγια. Η βιταμίνη Α είναι σημαντική για τη φυσιολογική ανάπτυξη και συμβάλλει στην υγεία του δέρματος και των ματιών, του ανοσοποιητικού, των ιστών και των οστών. Στις καλές πηγές περιλαμβάνονται το συκώτι, τα κίτρινα και πορτοκαλί λαχανικά, το γάλα, το τυρί και τα αυγά.

Ποτέ μην προσφέρετε αυθαίρετα συμπληρώματα διατροφής!

Συζητήστε τις ανησυχίες σας και γιατί σκέφτεστε το συμπλήρωμα διατροφής ως λύση με τον πάροχο υγείας του παιδιού σας πριν του δώσετε οτιδήποτε. Κάντε τις απαιτούμενες εξετάσεις αίματος προκειμένου να έχετε τιμές αναφοράς και αναλόγως των αποτελεσμάτων συμβουλευτείτε αιματολόγο και συζητήστε μαζί του το καλύτερο πλάνο για να καλύψετε τις ανάγκες του παιδιού σας. Η διατροφή θα πρέπει να είναι το κεντρικό σημείο, αφού χωρίς σωστή διατροφή, το συμπλήρωμα δεν θα καταφέρει να συμπληρώσει, αλλά θα καλύψει και κουκουλώσει προσωρινά την ανεπάρκεια.

Συμβουλές Ασφάλειας

• Η λήψη μεγάλων ποσοτήτων βιταμινών που υπερβαίνουν τη συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα μπορεί να είναι τοξική και να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως ναυτία, πονοκεφάλους ή διάρροια.
• Πάντα να αποθηκεύετε τα συμπληρώματα διατροφής μακριά από παιδιά. Χιλιάδες παιδιά μεταφέρονται εκτάκτως κάθε χρόνο στο νοσοκομείο μετά τη λήψη βιταμίνης ή ανόργανου συστατικού που κατανάλωσαν χωρίς επίβλεψη. Τα μπουκάλια των συμπληρωμάτων διατροφής δεν απαιτείται να διαθέτουν προστατευτικά ή ασφαλή για παιδιά καπάκια.
• Τα συστατικά των συμπληρωμάτων διατροφής δεν ελέγχονται τόσο στενά από τον ΕΟΦ όσο αυτά των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, οπότε πάντα να είστε προσεκτικοί στις αγορές σας.
• Ποτέ να μην δίνετε στα παιδιά συμπληρώματα διατροφής από multi-level-marketing (MLM), direct sales, network marketing εταιρείες (κοινώς πυραμίδα) και από εταιρείες που δεν έχουν ΕΑΝ ή barcode και δεν αναγράφουν όλα τα στοιχεία εταιρείας στην ετικέτα.

Τι πρέπει να γνωρίζει κάθε γονέας για τα συμπληρώματα διατροφής

• Αν και πολλά συμπληρώματα διατροφής προέρχονται από φυσικές πηγές, το «φυσικό» δεν σημαίνει απαραίτητα «ασφαλές».
• Οι κανονισμοί για τα συμπληρώματα διατροφής είναι λιγότερο αυστηροί από εκείνους για τα συνταγογραφούμενα και μη συνταγογραφούμενα φάρμακα.
• Τόσο τα συμβατικά όσο τα φυτικά συμπληρώματα διατροφής μπορεί να είναι κακής ποιότητας, να μην περιέχουν ό,τι αναγράφουν και να περιέχουν μολυσματικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων, χημικών ουσιών ή μετάλλων. Διάφορες έρευνες σε συμπληρώματα διατροφής έχουν εντοπίσει σημαντικές διαφορές μεταξύ του τι αναγράφεται στην ετικέτα και του τι υπάρχει στο περιεχόμενο. Πάντα να αγοράζετε νόμιμα συμπληρώματα διατροφής με Αριθμό Γνωστοποίησης Ε.Ο.Φ.
• Τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να αλληλεπιδράσουν με άλλα τρόφιμα ή φάρμακα, ή να έχουν ανεπιθύμητες παρενέργειες από μόνα τους.
• Τα συμπληρώματα διατροφής δεν απαιτείται να έχουν συσκευασία ασφαλή για παιδιά ή να διαθέτουν προστατευτικά ή ασφαλή για παιδιά καπάκια. Πρέπει πάντα να αποθηκεύονται σε ασφαλές μέρος που δεν μπορεί να τα βρει το παιδί.
• Ορισμένα ομοιοπαθητικά προϊόντα (που ονομάζονται «nosodes» ή «ομοιοπαθητικές ανοσοποιήσεις») προωθούνται ως υποκατάστατα των συμβατικών ανοσοποιήσεων, αλλά δεν έχει αποδειχθεί ότι προστατεύουν τα παιδιά από ασθένειες. Ακολουθήστε τις συστάσεις εμβολιασμού του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων για να προστατέψετε τα παιδιά σας από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν από εμβόλια. Ο εμβολιασμός παιδιών βοηθά στην προστασία της υγείας της κοινότητάς μας και των παιδιών μας.

Ακολουθούν πληροφορίες ασφάλειας για ορισμένα κοινά συμπληρώματα:

• Το βαλσαμόχορτο (St. John’s wort) αλληλεπιδρά με πολλά φάρμακα και πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά οι δόσεις και οι προϋποθέσεις.
• Η μελατονίνη, μια ορμόνη που χρησιμοποιείται ως βοηθητικό ύπνου, φαίνεται ασφαλής για βραχυπρόθεσμη χρήση, αλλά δεν γνωρίζουμε για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της.
• Η χορήγηση προβιοτικών σε παιδιά δεν φαίνεται να είναι επικίνδυνη, αλλά δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία, ιδιαίτερα για μακροχρόνια χρήση. Τα παιδιά με σοβαρή ασθένεια δεν πρέπει να χρησιμοποιούν προβιοτικά πριν συμβουλευτείτε τον ιατρό τους.
• Τα συμπληρώματα ωμέγα-3 μπορεί να προκαλέσουν μικρά προβλήματα στο στομάχι, όπως ρέψιμο, δυσπεψία ή διάρροια.
• Οι φορείς δεν συνιστούν πολυβιταμίνες για υγιή παιδιά και εφήβους που έχουν μια ποικίλη υγιεινή διατροφή. Είναι καλύτερο να λαμβάνουν τις βιταμίνες και τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζονται από τρόφιμα.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σε εφήβους

Συμπληρώματα διατροφής που η διαφήμισή τους στοχεύει κυρίως σε αγόρια:

Τα κρυμμένα συστατικά είναι ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα στα προϊόντα που προωθούνται για bodybuilding και αύξηση μυϊκής μάζας και όγκου. Ορισμένα προϊόντα που διατίθενται στο εμπόριο ως συμπληρώματα διατροφής περιέχουν στεροειδή ή στεροειδείς ουσίες ή άλλες διεγερτικές ουσίες. Αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρό τραυματισμό του ήπατος, εγκεφαλικό επεισόδιο, νεφρική ανεπάρκεια ή άλλες σοβαρές παθήσεις.

Συμπληρώματα διατροφής που η διαφήμισή τους στοχεύει κυρίως σε κορίτσια:

Τα συμπληρώματα διατροφής που διατίθενται στο εμπόριο για ταχεία απώλεια βάρους, όπως το πράσινο τσάι, οι κετόνες, ο πράσινος καφές, το ακάι μπέρι, το γκαρσίνια γκαμπότζια, το χούντια και πολλά άλλα φυτικής προέλευσης δεν βοηθούν στη διατήρηση του βάρους μακροπρόθεσμα και μπορεί να έχουν παρενέργειες. Ορισμένα συμπληρώματα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε καφεΐνη ή σε βότανα, όπως η γκουαράνα, που περιέχουν καφεΐνη, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν απειλητικές για τη ζωή αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό. Έλεγχοι έχουν, επίσης, εντοπίσει προϊόντα απώλειας βάρους μολυσμένα με δυνητικά επικίνδυνα συνταγογραφούμενα φάρμακα.

Αν το παιδί σας είναι δυσαρεστημένο με την εικόνα του σώματος του και δεν νιώθει άνετα, απλώστε του το χέρι και επισκεφθείτε μαζί τον κατάλληλο πάροχο υγείας που μπορεί να σας κατευθύνει σωστά, αφότου γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις. Μην ξεχνάτε ότι οι μύες χτίζονται στο γυμναστήριο, αλλά τα κιλά στην κουζίνα. Μια ποικίλη και υγιεινή διατροφή σε συνδυασμό με κάποιο συμπλήρωμα διατροφής, εφόσον χρειάζεται, θα αποδώσει καλύτερα από το κάθε σκεύασμα.

Σύνταξη: Αναστασία Παπαγγελή Φέλιξ
Επιμέλεια: Μαρίνα Καζίλα