Σκεύη Μαγειρικής, Σερβιρίσματος & Αποθήκευσης: Υλικά Κατασκευής

Στα γρήγορα:

• Ασφαλή υλικά κατασκευής για φαγητοδοχεία και σκεύη αποθήκευσης – συντήρησης τροφίμων
  • Ανοξείδωτο Ατσάλι
  • Γυαλί
• Για πιάτα, πιατέλες, και λοιπά σκεύη σερβιρίσματος
  • Πορσελάνη
  • Εμαγιέ
• Για τηγάνια, κατσαρόλες, ταψιά και γάστρες
• Πληροφορίες ασφάλειας για πυρίμαχα γυάλινα σκεύη
• Λοιπά υλικά
  • Μπαμπού
  • Σιλικόνη
  • Αντικολλητικά σκεύη
  • Αλουμίνιο
  • Κεραμικό
  • Πλαστικό
    • Γιατί το πλαστικό δεν είναι ιδανική επιλογή
    • Συνηθισμένα λάθη στη χρήση πλαστικού στην καθημερινότητά μας
    • Τα σήματα που συνοδεύουν τις πλαστικές συσκευασίες
• Καλές πρακτικές στην κουζίνα
• Μπιμπερό – Πιπίλα
• Πηγές

Το όραμα της ομάδας μας είναι να προάγει μια ποικίλη, υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή που θα συμβάλλει στην υγεία και ευημερία των παιδιών από τη βρεφική ηλικία έως την ενήλικη ζωή. Στο πλαίσιο αυτό δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στα υλικά με τα οποία έρχονται σε επαφή οι τροφές, καθώς και στο οικολογικό αποτύπωμα των νοικοκυριών μας.

Στην παρούσα ενότητα θα αναφερθούμε στα υλικά, στην ποιότητα, στην ασφάλεια, στις προδιαγραφές των σκευών, συσκευών ή αξεσουάρ που θα χρειαστούν για την προετοιμασία, προσφορά ή φύλαξη των τροφών όλης της οικογένειας, καθώς και στην περιβαλλοντική διάσταση των επιλογών μας.

Συγκεκριμένα, θα εξετάσουμε την ασφάλεια των υλικών κατασκευής και θα αναφερθούμε σε συχνά σφάλματα και καλές πρακτικές στην κουζίνα. Επίσης, θα μοιραστούμε μερικές ιδέες και τρόπους μείωσης του πλαστικού και των σκουπιδιών στο νοικοκυριό μας.

Στην ίδια ενότητα
Σκεύη Μαγειρικής, Σερβιρίσματος & Αποθήκευσης: Μαντέμι
Σκεύη Μαγειρικής, Σερβιρίσματος & Αποθήκευσης: Χύτρα ταχύτητας & Slow Cooker
Αξεσουάρ Κουζίνας: Επιφάνειες κοπής
Το μωρό μου ξεκινάει στερεές τροφές. Τι εξοπλισμό θα χρειαστώ;

Ποια είναι τα πιο ασφαλή υλικά κατασκευής σκευών μαγειρικής, σερβιρίσματος, αποθήκευσης και συντήρησης τροφίμων;

Για φαγητοδοχεία και σκεύη αποθήκευσης – συντήρησης τροφίμων

Ανοξείδωτο Ατσάλι

Το ανοξείδωτο ατσάλι (χάλυβας ή inox ή stainless steel) 18/8 ή 18/10 είναι μια εξαιρετική και απολύτως υγιεινή επιλογή για όλη την οικογένεια, διότι το μέταλλο είναι αντιβακτηριακό και δεν εκλύει χημικές ουσίες.

Παρά το σχετικά υψηλότερο κόστος συγκριτικά με άλλα υλικά, έχει απεριόριστη διάρκεια ζωής, καθώς δεν σπάει, δεν χαράζει, δεν συγκρατεί οσμές, δεν οξειδώνεται και δεν επηρεάζεται από όξινα φαγητά, εφόσον γίνεται σωστή χρήση.

Επιπροσθέτως, πλένεται πανεύκολα και είναι κατάλληλο για φαγητό σε υψηλές θερμοκρασίες, αλλά δεν μπαίνει στον φούρνο μικροκυμάτων. Τέλος, πτώσεις και χτυπήματα ενδέχεται να δημιουργήσουν βαθουλώματα στο σκεύος που όμως δεν επηρεάζουν την ποιότητα και την ασφάλεια του υλικού.

Το ανοξείδωτο ατσάλι είναι ιδανικό για παιδικά παγούρια, ποτήρια, θερμούς, πιάτα απλά ή με χωρίσματα.

Γυαλί

Το γυαλί είναι ένα απόλυτα ασφαλές και υγιεινό υλικό για τα τρόφιμα.

Είναι χημικά αδρανές, πλένεται εύκολα, δεν συγκρατεί οσμές, δεν χαράζει και είναι κατάλληλο για φούρνο ηλεκτρικό και μικροκυμάτων.

Ιδανικά, για τα μικρά παιδικά χεράκια, επιλέξτε άθραυστο γυαλί (tempered glass) που, υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν σπάει. Ακόμα όμως και αν σπάσει, δεν θρυμματίζεται σε πολλά αιχμηρά κομμάτια όπως το απλό γυαλί.

Επιπλέον, το άθραυστο γυαλί αντέχει και σε υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες. Ωστόσο, πριν το χρησιμοποιήσετε στην κατάψυξη, συμβουλευτείτε τις οδηγίες του κατασκευαστή και κυρίως μην αφήνετε τα παιδιά με γυάλινα αντικείμενα στα χέρια χωρίς επίβλεψη.

Τέλος, το γυαλί έχει χαρακτηριστεί από την Διοίκηση Τροφίμων & Φαρμάκων των ΗΠΑ ως υλικό «γενικώς αναγνωρισμένο ως ασφαλές».

Σας προτείνουμε να είστε ιδιαίτεροι προσεκτικοί στο χειρισμό και να αποφεύγετε χτυπήματα σε άκρες και γωνίες των σκευών από άθραυστο γυαλί, καθώς μπορεί να αυξήσουν τις πιθανότητες ραγίσματος ή σπασίματος.

Για αποφυγή διαρροών ή άλλων δυσάρεστων εκπλήξεων, επιλέξτε ανοξείδωτα και γυάλινα σκεύη που κλείνουν αεροστεγώς.

Για πιάτα, πιατέλες, και λοιπά σκεύη σερβιρίσματος

Εκτός, φυσικά, από το ανοξείδωτο ατσάλι και το γυαλί, άλλες καλές επιλογές είναι:

Πορσελάνη

Η υψηλής ποιότητας πορσελάνη είναι μια κλασική ασφαλής επιλογή.

Στο σπίτι μας έχουμε όλοι πορσελάνινα πιάτα και λοιπά σκεύη ή μπορούμε εύκολα να αποκτήσουμε με μικρό κόστος. Συνεπώς, για παιδιά που κάθονται κανονικά στο τραπέζι χωρίς να εκσφενδονίζουν τρόφιμα και πιάτα, είναι μια καλή καθημερινή λύση για το οικογενειακό τραπέζι.

Συμβουλή: μια βεντούζα πιάτου (bowl sucker) θα προσφέρει ακόμα μεγαλύτερη σιγουριά και ασφάλεια.

Εμαγιέ

Το εμαγιέ (enamel) είναι μια επίστρωση, γυαλιστερή και ομαλή, η οποία ενεργεί σαν σμάλτο που προστατεύει το μέταλλο που βρίσκεται από κάτω. Τα εμαγιέ σκεύη μας επιτρέπουν να μαγειρεύουμε και να αποθηκεύουμε τα τρόφιμά μας με ασφάλεια, καθώς είναι ανθεκτικά στην απόξεση, έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και αντέχουν σε πολύ υψηλές ή χαμηλές θερμοκρασίες.

Η καλής ποιότητας εμαγιέ επίστρωση είναι υγιεινή, δεν αλληλεπιδρά με τα τρόφιμα και δεν υπάρχει καμία περίπτωση επαφής του φαγητού με το μέταλλο που βρίσκεται από κάτω. Τέλος, αν αγοράσουμε εμαγιέ σκεύος, βεβαιωνόμαστε ότι δεν περιέχει μόλυβδο και κάδμιο.

Για τηγάνια, κατσαρόλες, ταψιά και γάστρες

Τηγάνι

Ασφαλή υλικά για τηγάνια είναι το μαντέμι (χυτοσίδηρος), το ανοξείδωτο ατσάλι 18/10 με χοντρό πάτο, ο ανθρακοχάλυβας (ατσάλι) και το πυρίμαχο γυαλί.

Κατσαρόλα

Ασφαλή υλικά για κατσαρόλες είναι το μαντέμι, το ανοξείδωτο ατσάλι 18/10 με χοντρό πάτο και το πυρίμαχο γυαλί.

Ταψί

Ασφαλή υλικά για ταψιά είναι το ανοξείδωτο ατσάλι, το εμαγιέ, το μαντέμι, το πυρίμαχο γυαλί και η πυρίμαχη πορσελάνη.

Γάστρα

Ασφαλή υλικά για γάστρες είναι το εμαγιέ, το μαντέμι, το πυρίμαχο γυαλί, η πυρίμαχη πορσελάνη και το ανοξείδωτο ατσάλι.

Διαβάστε εδώ για το μαντέμι

Ακολουθούν πληροφορίες ασφάλειας για πυρίμαχα γυάλινα σκεύη

Στην ομάδα μας μας έχουν απασχολήσει αρκετές φορές γυάλινα σκεύη που έσπασαν λόγω κακής χρήσης.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι όλα τα πυρίμαχα σκεύη τα ίδια, ούτε συμπεριφέρονται το ίδιο στις αλλαγές θερμοκρασίας. Όταν αγοράζουμε ένα γυάλινο σκεύος θα πρέπει να γνωρίζουμε το υλικό του και να ακολουθούμε πάντα τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Συγκεκριμένα, τα πυρίμαχα σκεύη που είναι κατασκευασμένα από διαφανές βοριοπυριτικό γυαλί χαμηλής θερμικής διαστολής δεν είναι ευαίσθητα σε εκρήξεις στο φούρνο μικροκυμάτων ή στο συμβατικό φούρνο. Το γυαλί παραμένει καθαρό και διαυγές χωρίς μπλε χροιές.

Τα πυρίμαχα σκεύη που είναι κατασκευασμένα από διαφανές γυαλί νατρασβέστου υψηλής θερμικής διαστολής έχουν χαμηλότερη αντίσταση θερμικού σοκ, γεγονός που τα καθιστά ευαίσθητα σε εκρήξεις στο φούρνο μικροκυμάτων ή στο συμβατικό φούρνο. Μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε από τη μπλε χροιά στο γυαλί.

Και τα δύο υλικά είναι ασφαλή για χρήση, στην περίπτωση όμως του γυαλιού νατρασβέστου θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις έντονες αλλαγές θερμοκρασίας και να τηρούμε τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Λοιπά υλικά

Μπαμπού

Οι ίνες μπαμπού είναι ένα φυσικό, βιοδιασπώμενο υλικό, κατάλληλο για τρόφιμα. Τα παιδικά σκεύη από 100% ίνες μπαμπού είναι ελαφριά, υποαλλεργικά και διατίθενται σε ευχάριστα σχέδια και χρώματα.

Ωστόσο, το υλικό αυτό έχει ορισμένα μειονεκτήματα: είναι εύθραυστο, δεν μπαίνει σε φούρνο ηλεκτρικό ή μικροκυμάτων και, συνεπώς, δεν είναι κατάλληλο για υψηλές θερμοκρασίες.

Ένα άλλο σημαντικό μειονέκτημα είναι ότι πολλά από τα σκεύη μπαμπού που κυκλοφορούν στο εμπόριο είναι κατασκευασμένα από συνδυασμό μπαμπού και μελαμίνης ή άλλων πλαστικών υλών.

Επομένως, πριν επιλέξουμε ένα σκεύος ή αξεσουάρ φαγητού από μπαμπού, ελέγχουμε αν είναι κατασκευασμένο από 100% ίνες μπαμπού και αν είναι δοκιμασμένο σε ζεστό και κρύο φαγητό.

Σιλικόνη κατάλληλη για τρόφιμα (platinum, food-grade silicone)

Τα τελευταία χρόνια η σιλικόνη έχει γίνει αρκετά δημοφιλής, διότι χρησιμοποιείται ως εναλλακτική των πλαστικών σακουλών και σκευών μιας ή πολλών χρήσεων, αν και δεν είναι η πιο βιώσιμη επιλογή.

Επίσης, είναι ελαφριά, εύκαμπτη, αδιάβροχη, εύκολη στο πλύσιμο και διατίθεται σε ποικιλία σχεδίων και χρωμάτων, γεγονός που την καθιστά αρκετά ελκυστική επιλογή.  

Τα σκεύη και αξεσουάρ σιλικόνης που θα επιλέξουμε, θα πρέπει να είναι κατασκευασμένα από 100% σιλικόνη άριστης ποιότητας χωρίς BPA, PVC και φθαλικά.

Γενικά, η food-grade σιλικόνη αντέχει σε θερμοκρασίες από -60°C έως +250°C. Σε υψηλές θερμοκρασίες διατηρεί το σχήμα και την ακεραιότητά της χωρίς να παραμορφώνεται, ενώ σε χαμηλές θερμοκρασίες παραμένει πολύ ελαστική.

Πριν χρησιμοποιήσουμε κάποιο σκεύος ή αξεσουάρ σιλικόνης σε φούρνο, μικροκύματα, κατάψυξη ή πλυντήριο πιάτων, ελέγχουμε τις ενδείξεις του προϊόντος και τις θερμοκρασίες που ορίζει ο κατασκευαστής, και τις τηρούμε αυστηρά.

Αν παρατηρήσουμε οποιαδήποτε φθορά ή αλλοίωση, σταματάμε άμεσα τη χρήση.

Σκεύη και αξεσουάρ από σιλικόνη: πιάτα, μπολ, κουτάλια, ποτήρια, σουπλά με ενσωματωμένο πιάτο, σαλιάρες, μαγειρικά εργαλεία, θήκες/καλούπια για κέικ, μάφιν, κ.λπ., παγοθήκες, φαγητοδοχεία, σακούλες τροφίμων, κ.α.

Αντικολλητικά σκεύη

Πολύ δημοφιλή και διαδεδομένα σκεύη χάρη στην ευκολία χρήσης και καθαρισμού.

Παρότι φέρουν πιστοποιήσεις ποιότητας και ασφάλειας, δεν τα συμπεριλάβαμε στην παραπάνω λίστα μας λόγω του υλικού κατασκευής. Οι επιστρώσεις των σκευών αυτών είναι χημικές και σε περίπτωση φθοράς αποβάλλουν βλαβερές ουσίες στο φαγητό κατά το μαγείρεμα.

Συνεπώς, με την παραμικρή γρατζουνιά τα σκεύη αυτά θα έπρεπε να αντικαθίστανται. Το ίδιο ισχύει και για τα σκεύη με αντικολλητική επίστρωση πέτρας.

Τέλος, το σώμα πολλών από τα σκεύη αυτά είναι κατασκευασμένο από αλουμίνιο. Ο συνδυασμός αλουμινίου και αντικολλητικής επίστρωσης δεν είναι ό,τι καλύτερο για το καθημερινό μας μαγείρεμα.

Αν, ωστόσο, προτιμάμε να αγοράσουμε αντικολλητικά σκεύη, καλό θα ήταν να ελέγξουμε από τι είναι κατασκευασμένο το σώμα του σκεύους, να βεβαιωθούμε ότι η επίστρωση δεν περιέχει PTFE, PFA, PFOA, μόλυβδο ή κάδμιο και να μην επιλέξουμε το οικονομικότερο σκεύος της αγοράς ή αμφίβολης προέλευσης.

Συμβουλή: για να ελέγξουμε αν η επίστρωση του αντικολλητικού μας τηγανιού είναι σε καλή κατάσταση, το πλένουμε καλά, το στεγνώνουμε και το βάζουμε να ζεσταθεί άδειο σε μέτρια θερμοκρασία. Στη συνέχεια, το κατεβάζουμε από το μάτι και σκουπίζουμε με χαρτί. Αν αφήσει υπολείμματα, τότε έχει χαλάσει η επίστρωση, ακόμα και αν δεν φαίνεται κάποια γρατζουνιά.

Αλουμίνιο

Καλό είναι να αποφεύγουμε τα σκεύη αλουμινίου στη μαγειρική μας, διότι το υλικό αυτό φθείρεται εύκολα με αποτέλεσμα τη μετανάστευση αλουμινίου στο φαγητό. Επίσης, αντιδρά και διαβρώνεται σε επαφή με όξινα και αλμυρά τρόφιμα.

Κεραμικό

Γενικά, είναι ένα ασφαλές υλικό, αλλά το πρόβλημα είναι όταν συνδυάζεται με ουσίες (χρώματα, γυαλιστικά) που περιέχουν κάδμιο. Αν το κεραμικό σκεύος εμφανίσει φθορές ή αποχρωματιστεί με τη χρήση ή το πλύσιμο, το αντικαθιστούμε άμεσα.

Πλαστικό

Το πλαστικό έχει τόσες πολλές εφαρμογές που έχει στην κυριολεξία κατακλύσει τη ζωή μας. Ωστόσο, η εντατική παραγωγή, καθώς και η αλόγιστη και ακατάλληλη χρήση του επιβαρύνουν το φυσικό περιβάλλον, τους οργανισμούς που ζουν σε αυτό, και κατ’ επέκταση τον άνθρωπο.

Αν ρίξουμε μια ματιά στο σπίτι μας θα βρούμε ένα σωρό πλαστικά αντικείμενα, όπως ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, παιχνίδια, ρούχα, έπιπλα, συσκευασίες, κουτιά, δοχεία, σκεύη, είδη μαγειρικής και αποθήκευσης τροφίμων, σακούλες, γραφική ύλη, κ.λπ.

Το πλαστικό είναι οικονομικό και, χάρη στον εξαιρετικό συνδυασμό ιδιοτήτων του, εύχρηστο και πρακτικό. Ακόμα και αν θέλαμε, είναι σχεδόν ουτοπικό να το βγάλουμε από τη ζωή μας. Μπορούμε, ωστόσο, να ενημερωθούμε πληρέστερα και να κάνουμε σωστή και συνετή χρήση του.

Γιατί το πλαστικό δεν είναι ιδανική επιλογή, ιδίως για το φαγητό;

Παρότι το πλαστικό έχει κριθεί κατάλληλο για την αποθήκευση, συντήρηση και μεταφορά τροφίμων, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση του, καθώς ενδέχεται να κρύβει κινδύνους για την υγεία, όπως η μετανάστευση χημικών ουσιών από το πλαστικό στο τρόφιμο με το οποίο έρχεται σε επαφή.

Οι ποσότητες ουσιών που διαρρέουν μπορεί να είναι από πολύ μικρές έως μη ανιχνεύσιμες, αλλά η καθημερινή και ευρεία χρήση των πλαστικών μπορεί να καταστήσει τις δόσεις αυτές μακροπρόθεσμα επικίνδυνες. Γενικά, στα πλαστικά δοχεία θα πρέπει να αποφεύγουμε τη δισφαινόλη-Α και τις φθαλικές ενώσεις.

Συνηθισμένα λάθη στη χρήση πλαστικού στην καθημερινότητά μας & πως να τα αποφύγουμε

Τα σήματα που συνοδεύουν τις πλαστικές συσκευασίες

Κάθε πλαστική συσκευασία που περιέχει τρόφιμα πρέπει να φέρει ένα τριγωνικό σύμβολο με έναν αριθμό στο εσωτερικό του που υποδεικνύει τον τύπο του πλαστικού και τα χαρακτηριστικά του.

Τα πλαστικά προϊόντα τυπικά επισημαίνονται με έναν αριθμό που περιβάλλεται από το σύμβολο της ανακύκλωσης. Αυτοί οι αριθμοί και οι ετικέτες προσδιορίζουν τόσο τον τύπο ρητίνης που χρησιμοποιείται για την κατασκευή του πλαστικού όσο και την ανακυκλωσιμότητα των προϊόντων. Οι αριθμοί συνδέονται με τους διαφορετικούς τύπους ρητίνης, κάποιοι από τους οποίους αποτελούν δυνητικούς κινδύνους για την υγεία. Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει επτά διαφορετικούς τύπους πλαστικών που χρησιμοποιούνται συχνά, παραδείγματα προϊόντων, ανακυκλώσιμα υλικά, καθώς και τα τελευταία δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια τους για την υγεία.

Πλαστικό #1 – Τεραφθαλάτο Πολυαιθυλενίου (PET)

Το βρίσκουμε σε:

• Αναψυκτικά, νερό και άλλα μπουκάλια ποτών
• Απορρυπαντικό και δοχεία καθαρισμού όπως κουβάς σφουγγαρίστρας.
• Δοχεία ή μπουκάλια τροφίμων όπως για βούτυρα ξηρών καρπών, σάλτσες και άλλα τρόφιμα

Ανακυκλωσιμότητα

Το PET ανακυκλώνεται σε: νέα μπουκάλια, πολυεστέρα για υφάσματα και χαλιά, γέμισμα για τον προφυλακτήρα αυτοκινήτων και ίνες για γέμισμα για υπνόσακους και μπουφάν.

Για το πλαστικό με νούμερο #1 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα: 

Δεν υπάρχουν γνωστά προβλήματα υγείας.

Σημειώσεις

Το PET είναι ένα από τα πιο εύκολα ανακυκλώσιμα πλαστικά.

Πλαστικό #2 – Πολυαιθυλένιο Υψηλής Πυκνότητας (HDPE) 

Το βρίσκουμε σε:

• Μπουκάλια γάλακτος και νερού 
• Απορρυπαντικά ρούχων, σαμπουάν και δοχεία λαδιού κινητήρα 
• Μερικές πλαστικές σακούλες

Ανακυκλωσιμότητα

Τα διαφανή δοχεία HDPE ανακυκλώνονται εύκολα και πάλι σε νέα δοχεία. Τα έγχρωμα HDPE μετατρέπονται σε πλαστική ξυλεία, μπορντούρα γκαζόν και κήπου, σωλήνες, σχοινί και παιχνίδια.

Για το πλαστικό με νούμερο #2 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα:

Δεν υπάρχουν γνωστά προβλήματα υγείας.

Σημειώσεις

Το HDPE είναι ένα από τα πιο εύκολα ανακυκλώσιμα πλαστικά.

Πλαστικό #3 – Χλωριούχο πολυβινύλιο (PVC ή RV)

Το βρίσκουμε σε:

• Διάφανες συσκευασίες και περιτύλιγμα τροφίμων
• Μπουκάλια απορρυπαντικών και καθαριστικών παραθύρων
• Μερικά συμπιεσμένα πλαστικά μπουκάλια όπως για μαγειρικό λάδι και βάζα με φυστικοβούτυρο
• Σωλήνες βινυλίου
• Κουρτίνες ντους
• Δάπεδα, πλαισιώσεις σπιτιού και κουφώματα παραθύρων και θυρών

Ανακυκλωσιμότητα

Το PVC είναι ένα από τα λιγότερο ανακυκλώσιμα πλαστικά λόγω πρόσθετων. Δυνητικά επιβλαβείς ουσίες δημιουργούνται επίσης από τη διάθεσή του.

Πολλές επιβλαβείς χημικές ουσίες παράγονται κατά την κατασκευή, απόρριψη ή καταστροφή του PVC, συμπεριλαμβανομένων:

• Μόλυβδος
• DEHA (Bis(2-ethylhexyl) adipate)
• Διοξίνες
• Διχλωριούχο αιθυλένιο
• Χλωριούχο βινύλιο

Για το πλαστικό με νούμερο #3 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα:

Μεταξύ των επιδράσεων από την έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να περιλαμβάνονται: μειωμένο βάρος γέννησης, προβλήματα μάθησης και συμπεριφοράς στα παιδιά, καταστολή της ανοσολογικής λειτουργίας και διαταραχή των ορμονών στο σώμα, καρκίνο και γενετικές ανωμαλίες, γενετικές αλλαγές.

Σημειώσεις

Οφείλουμε να κάνουμε σωστή χρήση των πλαστικών προϊόντων με τον αριθμό 3, αφού η λάθος χρήση τους, λχ. χρήση μεμβράνης τροφίμων σε φούρνο ενώ δεν ενδείκνυται γι’ αυτή τη χρήση, μπορεί να μας εκθέσει σε πραγματικά επικίνδυνες ουσίες.

Επιβλαβείς χημικές ουσίες που δημιουργούνται ως υποπροϊόν του PVC μπορούν επίσης να εγκατασταθούν σε λιβάδια, όπου μπορούν να καταναλωθούν από τα ζώα και να συσσωρευτούν σε κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα που απορροφούνται άμεσα από εμάς.

Πλαστικό #4 – Πολυαιθυλένιο χαμηλής πυκνότητας (LDPE)

Το βρίσκουμε σε:

• Συσκευασίες ψωμιού, κατεψυγμένων τροφίμων και σούπερ μάρκετ
• Τα περισσότερα πλαστικά περιτυλίγματα
• Μερικά μπουκάλια

Ανακυκλωσιμότητα

Το LDPE δεν ανακυκλώνεται συνήθως. 

Για το πλαστικό με νούμερο #4 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα:

Δεν υπάρχουν γνωστά προβλήματα υγείας.

Σημειώσεις

Ενώ δεν υπάρχουν γνωστές επιπτώσεις στην υγεία που να σχετίζονται με τη χρήση αυτού του πλαστικού, οργανικοί ρύποι σχηματίζονται κατά την κατασκευή του.

Πλαστικό #5 – Πολυπροπυλένιο (PP)

Το βρίσκουμε σε: 

• Δοχεία για σούπες, σιρόπι, γιαούρτι και μαργαρίνης
• Πάνες μιας χρήσης
• Χαλιά εξωτερικού χώρου
• Αυτοκόλλητα και ταπετσαρίες τοίχου
• Θολά πλαστικά δοχεία, όπως μπιμπερό, καλαμάκια κλπ

Ανακυκλωσιμότητα

Το PP δεν ανακυκλώνεται εύκολα.

Οι διαφορές στις ποικιλίες του τύπου και της ποιότητας σημαίνουν ότι η επίτευξη σταθερής ποιότητας κατά την ανακύκλωση είναι δύσκολη. 

Για το πλαστικό με νούμερο #5 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα:

Δεν υπάρχουν γνωστά προβλήματα υγείας.

Πλαστικο #6 – Πολυστυρένιο (PS)

Άκαμπτο πλαστικό. Το συναντάμε συνήθως σε:

• Θήκες CD
• Μαχαιροπήρουνα μιας χρήσης
• Σχηματισμένο πολυστυρένιο (Φελιζόλ)
• Δοχεία τροφίμων
• Συσκευασίες
• Υλικά μόνωσης
• Κουτιά αυγών
• Μονώσεις κτιρίων

Ανακυκλωσιμότητα

Η ανακύκλωση PS είναι δυνατή, αλλά όχι οικονομικά βιώσιμη.

Για το πλαστικό με νούμερο #6 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα:

Το στυρένιο (styrene) μπορεί να διηθηθεί από πολυστυρένιο (polystyrene) είτε λόγω της μακροχρόνιας επαφής του τροφίμου με το πλαστικό είτε λόγω άλλων συνθηκών, όπως η θερμότητα.

Μακροπρόθεσμα, αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως νευροτοξίνη. Μελέτες σε ζώα αναφέρουν επιβλαβείς επιδράσεις του στυρενίου στα ερυθρά αιμοσφαίρια, το συκώτι, τα νεφρά και τα στομαχικά όργανα (1). Το στυρένιο μπορεί να απορροφηθεί από τα τρόφιμα και μόλις καταποθεί μπορεί να αποθηκευτεί στο σωματικό λίπος. Πιστεύεται ότι η επαναλαμβανόμενη έκθεση θα μπορούσε να οδηγήσει σε βιοσυσσώρευση (2).

(1) Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (1992) «Στυρένιο». Ιστότοπος Air Toxics. Ανακτήθηκε στις 31/1/2008 από http://www.epa.gov/ttn/atw/hlthef/styrene.html

 (2) Διεθνές Πρόγραμμα ΠΟΥ για τη Χημική Ασφάλεια. «Στυρένιο». Κριτήρια Περιβαλλοντικής Υγείας 26. Ανακτήθηκε στις 31/1/2008 http://www.inchem.org/documents/ehc/ehc/ehc26.htm 

Σημειώσεις

Δοκιμάστε να επαναχρησιμοποιήσετε φιστίκια συσκευασίας φελιζόλ και μαχαιροπίρουνα πολυστυρολίου όπου είναι πρακτικό.

Πλαστικό #7 – Μικτά (άλλα)

Ο αριθμός 7 περιλαμβάνει όλα τα είδη πλαστικού που δεν αντιστοιχούν στα παραπάνω νούμερα. Τα συναντάμε σε:

• Καπάκια
• Δοχεία αποθήκευσης ιατρικών ειδών
• Ηλεκτρονικά είδη
• Στα περισσότερα πλαστικά μπιμπερό
• Στα μεγάλα μπουκάλια νερού χωρητικότητας άνω των 2.5 λίτρων
• Αθλητικά μπουκάλια νερού όπως για shakes πρωτεΐνης 
• Επιστρώσεις σε μεταλλικές συσκευασίες τροφίμων
• Διαφανή πλαστικά κύπελλα τύπου “sippy”
• Μερικά διαφανή πλαστικά μαχαιροπίρουνα

Ανακυκλωσιμότητα

Τα πλαστικά μικτής ρητίνης όπως το #7 είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να ανακυκλωθούν.

Για το πλαστικό με νούμερο #7 και σχετικα με την ασφάλεια του υλικού υπάρχουν τα εξής δεδομένα:

Η ασφάλεια του υλικού και οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία ποικίλλουν ανάλογα με τη ρητίνη και τους πλαστικοποιητές που έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του.

Στα προϊόντα με αριθμό 7 είναι αρκετά συχνό να χρησιμοποιείται πολυανθρακικό πλαστικό.Το πολυανθρακικό πλαστικό διηθεί τη δισφαινόλη Α (BPA) μια ουσία που είναι γνωστή ότι διαταράσσει την ενδοκρινική λειτουργία αφού μιμείται τη δράση των οιστρογόνων. Βρέθηκε ότι η δισφαινόλη Α:

• επηρεάζει την ανάπτυξη νεαρών ζώων.
• παίζει ρόλο σε ορισμένους τύπους καρκίνου.
• δημιουργεί γενετική βλάβη και αλλαγές συμπεριφοράς σε ποικιλία ειδών.

Σημειώσεις

Ο αριθμός των μελετών που τεκμηριώνουν τις επιβλαβείς επιδράσεις μεταξύ της BPA και της υγείας αυξάνονται. Είναι σημαντικό να ελέγχουμε τις πληροφορίες κατασκευαστή σχετικά με τα υλικά του προϊόντος, καθώς και αν το προϊόν έχει σήμανση BPA Free ή Χωρίς BPA.

Επιπλέον, στην κατηγορία 7 ενδέχεται να περιλαμβάνονται και νέοι τύποι πλαστικού (πχ. σε παγούρια, φαγητοδοχεία ή μπιμπερό), εκτός από το να είναι χωρίς BPA, θα ήταν καλό να ελέγχουμε την ετικέτα με τα χαρακτηριστικά και τα υλικά του προϊόντος και, για μεγαλύτερη σιγουριά, να ζητάμε τις πιστοποιήσεις ασφάλειας από τον κατασκευαστή.

Οι κενές συσκευασίες που προορίζονται για φύλαξη, μεταφορά ή απλά επαφή με τρόφιμα πρέπει να φέρουν τα παραπάνω σύμβολα ή την ένδειξη «κατάλληλο σε επαφή με τρόφιμα» ή το σύμβολο με το ποτήρι και το πιρούνι σε συνδυασμό με ένδειξη σχετικά με τη χρήση τους.

Καλές πρακτικές στην κουζίνα

? Αντικαθιστούμε άμεσα φθαρμένα πλαστικά, αντικολλητικά ή κεραμικά σκεύη.

? Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε πλαστικά αξεσουάρ μαγειρικής (πχ. κουτάλες, σπάτουλες, κ.λπ), διότι μπορεί να καούν και να αφήσουν υπολείμματα στο φαγητό.  Αντικαθιστούμε άμεσα αν εμφανίζουν σημάδια φθοράς.

? Τα ξύλινα αξεσουάρ μαγειρικής είναι υγιεινά αρκεί να τα στεγνώνουμε καλά μετά το πλύσιμο. Αν εμφανίσουν ρωγμές ή ακίδες, αντικαθιστούμε άμεσα γιατί πλένονται πιο δύσκολα και μπορεί να εισχωρήσουν βακτήρια στο εσωτερικό τους.

? Για την καλύτερη συντήρηση και ασφάλεια των τροφίμων μας (όσπρια, άλευρα, μπαχαρικά, κ.λπ.) τα αποθηκεύουμε σε γυάλινα βάζα που κλείνουν αεροστεγώς.

? Για τη συντήρηση των τροφίμων μας στο ψυγείο προτιμάμε γυάλινα ή ανοξείδωτα τάπερ, σακούλες σιλικόνης (silicone food bags), βιοδιασπώμενες σακούλες ψύξης-κατάψυξης (δυστυχώς διαθέσιμες μόνο για παραγγελία από το εξωτερικό, καθώς στην Ελλάδα δεν κυκλοφορούν ακόμα). Η τελευταία και λιγότερο βιώσιμη λύση είναι οι συμβατικές πλαστικές σακούλες ψύξης-κατάψυξης.

? Για φύλαξη στην κατάψυξη, χρησιμοποιούμε ιδανικά γυάλινα δοχεία με σήμανση καταλληλότητας για κατάψυξη (εφόσον έχουμε χώρο και χωρίς να τα γεμίζουμε μέχρι επάνω), αντικολλητικό χαρτί (χωρίζουμε στερεά τρόφιμα σε μερίδες και τυλίγουμε πολύ καλά με το χαρτί αυτό, ώστε να μην καούν από τον κρύο αέρα της κατάψυξης), βιοδιασπώμενες σακούλες ψύξης-κατάψυξης, σακούλες/θήκες σιλικόνης (silicone food bags) κατάλληλες για κατάψυξη. Η τελευταία και λιγότερο βιώσιμη λύση είναι οι συμβατικές πλαστικές σακούλες ψύξης-κατάψυξης.

? Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε σκεύη αλουμινίου μιας χρήσης ή να έρχεται το φαγητό σε επαφή με αλουμινόχαρτο κατά το ψήσιμο. Είναι καλύτερο να παρεμβάλλεται αντικολλητικό χαρτί μεταξύ τροφίμου και αλουμινόχαρτου.

? Αποφεύγουμε το πλύσιμο πλαστικών σκευών στο πλυντήριο πιάτων (πχ. παιδικά πιάτα, μπολ, δοχείο μούλτι, κλπ).

? Ανάλογα με τη χρήση, αντικαθιστούμε το αλουμινόχαρτο ή την πλαστική μεμβράνη με κάποιο τάπερ ή αντικολλητικό χαρτί ή επαναχρησιμοποιούμενη μεμβράνη σιλικόνης (silicone food cover) ή κερομάντηλο (bee’s wrap).

? Χρησιμοποιούμε ξύλινη επιφάνεια κοπής και την καθαρίζουμε/απολυμαίνουμε/συντηρούμε κατάλληλα. Διαβάστε εδώ για τις επιφάνειες κοπής.

? Επιλέγουμε γυάλινο δοχείο μούλτι που είναι πιο υγιεινό και καθαρίζει ευκολότερα.

? Αντικαθιστούμε τα πλαστικά καλαμάκια με ανοξείδωτα, γυάλινα, σιλικόνης, μπαμπού (συνοδευόμενα από το βουρτσάκι καθαρισμού) ή έστω βιοδιασπώμενα.

? Αντικαθιστούμε το πλαστικό ποτήρι καφέ ή χυμού με ανοξείδωτο.

Μπιμπερό – Πιπίλα

Τα αξεσουάρ αυτά δεν εμπίπτουν προφανώς στην κατηγορία των μαγειρικών σκευών, αλλά κρίναμε σκόπιμο να αναφερθούμε στα υλικά κατασκευής τους.

Το ιδανικό υλικό για μπιμπερό είναι το φαρμακευτικής ποιότητας γυαλί, διότι είναι πιο υγιεινό, καθαρίζει ευκολότερα, είναι ανθεκτικό σε υψηλές θερμοκρασίες και θερμικά σοκ, είναι πλήρως ανακυκλώσιμο και έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.

Ωστόσο, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση του για την πρόληψη ατυχημάτων (πτώση, σπάσιμο). Γι’ αυτόν και πολλούς άλλους λόγους, δεν αφήνουμε ποτέ ένα μωρό να πίνει γάλα με το μπιμπερό χωρίς επίβλεψη.

Εναλλακτικά, επιλέγουμε μπιμπερό από εγκεκριμένο πλαστικό, το οποίο πλένουμε πάρα πολύ σχολαστικά και το αντικαθιστούμε ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Όσον αφορά στις θηλές του μπιμπερό και στις πιπίλες, δεν έχει σημασία αν το υλικό είναι σιλικόνη ή καουτσούκ, αρκεί να τις πλένουμε εξίσου σχολαστικά και να τις αλλάζουμε κάθε 2-3 μήνες ή μόλις διαπιστωθεί τυχόν φθορά (σκίσιμο, δάγκωμα, αλλαγή υφής, κ.λπ).

Για τη διαδικασία καθαρισμού και αποστείρωσης ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τους ισχυρισμούς των κατασκευαστών μπιμπερό και πιπίλων πως τα προϊόντα αυτά μπορούν να συνδυαστούν με τον θηλασμό, η αλήθεια είναι ότι η θηλαστική κίνηση στο στήθος έχει πολλές και σημαντικές διαφορές από τη θηλαστική κίνηση στο μπιμπερό.
Η διαφορετική θέση και κίνηση της γλώσσας, καθώς και η ταχύτερη ροή του μπιμπερό αυξάνουν τις πιθανότητες για σύγχυση θηλών με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την τύχη του θηλασμού, την καθημερινότητα μητέρας-βρέφους, την κατάσταση του στήθους και την ψυχολογία της μητέρας.

Πηγές

Επίσημος Έλεγχος Των Τροφίμων, Οδηγίες Για Τον Έλεγχο Των Υλικών Και Αντικειμένων Που Προορίζονται Να Έρθουν Σε Επαφή Με Τα Τρόφιμα, Αθήνα 2009, ΕΦΕΤ

Οδηγίες προς τους καταναλωτές σχετικά με την αγορά και χρήση προϊόντων Υλικών και Αντικειμένων που πρόκειται να έλθουν σε Επαφή με Τρόφιμα (Υ.Α.Ε.Τ.), ΕΦΕΤ

Υλικά Σε επαφή Με Τρόφιμα, Υπηρεσία Εκδόσεων, Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2015

Υλικά σε επαφή με τρόφιμα (Υ.Α.Ε.Τ.): Μια σύντομη διαδρομή σε ένα σύνθετο αντικείμενο, Δρ. Ζωή Μούσια Χημικός Μηχανικός Προϊστάμενη Τμήματος Ελέγχων Επιχειρήσεων Λοιπών Επεξεργασμένων Τροφίμων Διεύθυνση Ελέγχων Επιχειρήσεων Κεντρική Υπηρεσία – ΕΦΕΤ, Αθήνα, 3 Ιουνίου 2016

Food contact materials, EFSA

Food Packaging and Food Contact Materials, Eucofins

Resolutions & Policy statements, Council of Europe

Kamerud KL, Hobbie KA, Anderson KA. Stainless steel leaches nickel and chromium into foods during cooking. J Agric Food Chem. 2013;61(39):9495-9501. doi:10.1021/jf402400v

Is plastic a threat to your health?, Harvard Women’s Health Watch, Harvard Health Publishing

Accominotti M, Bost M, Haudrechy P, et al. Contribution to chromium and nickel enrichment during cooking of foods in stainless steel utensils. Contact Dermatitis. 1998;38(6):305-310. doi:10.1111/j.1600-0536.1998.tb05763.x

Σύνταξη: Μαρίνα Καζίλα
Επιμέλεια: Αναστασία Παπαγγελή Φέλιξ